نقدی بر پوستر فیلم “یه حبه قند” و مقایسه آن با یک پوستر خارجی مشابه

دنیای تبلیغات- علیرضا نصرتی- بعضی وقتها هنرمندان، در دو گوشه متفاوت جهان، آثاری خلق می کنند که در ایده و اجرا کاملا شبیه هم هستند، به شکلی که بیننده به اصالت کارها شک می کند، اما این طبیعی است که دو هنرمند، برای حل یک مسئله، به راه حل های مشابهی برسند. در مورد این دو پوستر نیز همین اتفاق افتاده است. فضای بصری این پوسترها بسیار به هم شبیه است، هر دو خوب طراحی شده و در انتقال فضا و داستان فیلم موفق بوده اند. شعار فیلم “یه حبه قند”، “فیلمی برای خانواده ایرانی” بود و این حس ایرانی بودن در رنگ، شکل و بافت لباس بازیگر و چهره اش و همچنین در بکگراند پوستر، به خوبی منعکس شده است، در پوستر “یه حبه قند” فضا خیلی شسته و رفته است و هیچ عنصر اضافی در آن به چشم نمی خورد. این تصویر با چنین خلوص و فضای خلوتی در فیلم وجود ندارد، به نظر می رسد عکاس فیلم، این ترکیب بندی را صرفا برای استفاده در مواد تبلیغی فیلم ایجاد کرده و از آن عکس گرفته و به همین دلیل است که عناصر اضافی در آن به چشم نمی خورند. این برنامه ریزی دقیق برای تولید مواد تبلیغی فیلم و اهمیت دادن به گرافیک حرفه ای، از سوی یک کارگردان، واقعا جای تقدیر دارد. شاید اگر بخواهیم مته بر خشخاش بگذاریم بتوانیم این ایراد را از پوستر بگیریم که این عکس، بیننده را بیشتر به یاد فضای ساختگی آتلیه های عکاسی می اندازد تا یک فضای سینمایی. شاید چنین ترکیب بندی دستکاری شده ای، از بار دراماتیک پوستر کم کرده و احساس تصنعی بودن را به بینده منتقل کند. اما وقتی فیلم را با آن میزانسنهای حساب شده و دقیق و آن غنای تصویری از نظر رنگ و نور می بینیم، متوجه می شویم که این پوستر در هماهنگی کامل با ساختار فیلم است.

اما در مورد ترکیب بندی این پوستر یک نکته مهم وجود دارد:
با یک نگاه کلی به پوستر، متوجه می شویم که چند خط عمودی قدرتمند در پوستر وجود دارند که کل فضای پوستر را تحت شعاع قرار داده اند، فرم ایستادن بازیگر، حرکت دستش به سمت بالا و همچنین نگاه وی، چشم مخاطب را به سمت بالا می کشد، فرم های عمودی و تکراری بادگیر ها در بکگراند پوستر نیز همین احساس را القا می کنند، نوع قرار گیری عنوان فیلم نیز کاملا عمودی است. من انتظار داشتم که طراح محترم این پوستر، با چینش افقی عنوان فیلم، یا استفاده از رنگ تیره در نوشته های پایین پوستر، یک خط افقی بوجود بیاورد تا خطوط قدرتمند عمودی را کنترل کند. عدم وجود یک خط افقی قدرتمند در پوستر، باعث شده که چشم مخاطب، فقط به سمت بالا و پایین کشیده شده و در کل فضای پوستر به چرخش درنیاید، بنابراین بیننده درگیر تمامی فضای پوستر نمی شود.

حالا به پوستر فیلم UN AMOUR DE JEUNESSE دقت کنید. در طراحی این پوستر جزییاتی وجود دارند که در نگاه اول به چشم نمی آیند، با این وجود بسیار ارزشمند بوده و در نتیجه کار، بسیار تاثیرگذار هستند. کاملا مشخص است که عکس مورد استفاده در پوستر، مربوط به یکی از پلان های این فیلم است و طراح پوستر، دیتیلی حساب شده از یکی از عکسهای فیلم را انتخاب کرده است. اصل عکس موجود است و می توانید از مقایسه آن با پوستر، به ظرافت کار طراح پی ببرید. این پوستر از نظر جزییات و عناصر بصری متنوع و غنی است و همین موضوع باعث گردش چشم در تمامی نقاط پوستر می شود. به محل قرار گرفتن سر بازیگران و مسیر نگاه هشان توجه کنید که یک خط افقی نامریی در میانه پوستر بوجود آورده است. دقت کنید چگونه دست دختر، سمت راست پوستر را به سمت چپ متصل می کند و در جواب آن، شاخه درخت در قسمت بالای پوستر، چگونه چشم بیننده را به سمت راست می کشاند و بدین شکل این خطوط ، انرژی یکدیگر را کنترل می کنند. علاوه بر اینها، جایی که عنوان فیلم قرار گرفته و همرنگ بودن عنوان فیلم با لباس نارنجی پسر، یک خط مایل چشم نواز در قطر پوستر بوجود آورده است. وجود چنین خطی آنقدر برای طراح مهم بوده است که عنوان فیلم را نیز به شکل مایل، لی اوت کرده و حرف “A” را نیز به شکل اریب طراحی کرده تا تاکید و هماهنگی بیشتری بوجود بیاورد. همچنین نوشته های تیره ای که به شکل افقی در پایین پوستر قرار گرفته اند باعت ایجاد یک قاعده محکم می شوند که کل پوستر بر آن سوار شده است. رعایت این جزییات، باعث شده که با وجود این همه خطوط متنوع، متقاطع و حتی متضاد، برایند تمامی آنها به سمت داخل کادر باشد و علاوه بر این که از منحرف شدن نگاه بیننده به خارج کادر جلوگیری می کند، باعث ایجاد انرژی و هیجان بیشتری در تصویر شده است. نتیجه اینکه چشم با یک حرکت دورانی در همه جای پوستر می چرخد و این چرخش باعث ایجاد حس تعادل و توازن و در نتیجه چشم نواز شدن پوستر می شود.

با وجود تمام این حرف ها، ذکر این نکته ضروری است که پوستر های فیلم “یه حبه قند” و کل کمپین تبلیغاتی این فیلم، یکی از بهترین پروژه هایی است که تا کنون در سینمای ایران انجام شده است با تو به اینکه رضا میر کریمی کارگردان فیلم “یه حبه قند” گرافیک خوانده است، به مبانی هنرهای تجسمی و تصویر، اشراف کامل دارد. اگر به مواد تبلیغی فیلمهای ایشان مراجعه کنید متوجه می شوید که ایشان همیشه به گرافیک اهمیت داده اند، چنین نگاه حرفه ای به مقوله گرافیک، آن هم در فضای سینمای ایران قابل ستایش است.
متاسفانه در گرافیک سینمای ایران یک حلقه گمشده وجود دارد، ما طراحان گرافیک از یک سو و اهالی سینما از سوی دیگر، هنوز نتوانسته ایم بین گرافیک حرفه ای و سلیقه عموم مخاطبان سینما ارتباط درستی برقرار کنیم و همچنان گرافیک موسوم به “کله” در سردر سینما های ایران خودنمایی می کند. اعتقاد من این است که وظیفه پوستر یک فیلم، جذب آن دسته از مخاطبانی است که طرفدار سنتی یک فیلم یا فیلمساز نیستند، برای مثال طرفداران سینمای فرهادی و یا میرکریمی، تحت هر شرایطی، برای دیدن فیلمهای آنان به سینما خواهند آمد، حتی اگر این فیلمها پوستر و تبلیغات حرفه ای نداشته باشند. بنابراین وظیفه طراحانی که برای چنین کارگردانانی پوستر و کمپین تبلیغاتی طراحی می کنند، این است که آن گروه بزرگ از مخاطبان را که این کارگردانان را نمی شناسند و یا به فیلمهایشان علاقمند نیستند را به سینما بکشانند و در این مسیر لازم است که علاوه برحرفه ای بودن در طراحی گرافیک، با استراتژی فروش، بازاریابی و همچنین اصول مدیریت برند آشنا باشند. چون کارگردانهایی چون فرهادی، میرکریمی و کیارستمی، در حرفه ی خود تبدیل به یک برند شده اند، بنابراین خود و تولیدات سینمایی شان، شامل تمامی قوانین مدیریت برند خواهد شد.