نقد و بررسی پوستر تبلیغاتی فیلم بابل

دنیای تبلیغات- علیرضا نصرتی- “بابل” یکی از بهترین فیلمهایی است که دیده ام. این فیلم ساخته “آلخاندرو گونزالس ایناریتو” است. من از تماشای فیلم بسیار لذت بردم و تا مدتها درگیر داستان و شخصیتهای فیلم بودم، برای همین دوست داشتم ببینم برای چنین فیلمی، چه پوستری طراحی شده است. اما وقتی پوستر را دیدم، کمی جا خوردم چون انتظارم چیز دیگری بود. در نگاه اول، پوستر فیلم “بابل” خیلی خاص و خلاقانه به نظر نمی رسید، اما با کمی دقت، متوجه شدم که این پوستر با فضای فیلم کاملا هماهنگ است و حس و حال فیلم را بخوبی منتقل می کند.
داستان فیلم “بابل” به شکل موازی در چند کشور مختلف اتفاق می افتد. شخصیتهای فیلم که از فرهنگها و ملیت های مختلف هستند، کم کم وارد داستان شده و به شکل ظریفی به همدیگر پیوند می خورند. داستان پیش می رود و ما به تدریج وارد زندگی آنها می شویم، آدمهایی که اگر چه درگیر مشکلات به ظاهر متفاوتی اند، اما یک درد مشترک دارند.

اسم فیلم از نام شهر باستانی بابل گرفته شده است، آنطور که افسانه ها می گویند، هزاران سال پیش، اولین اجتماعِ انسانها در شهر بابل شکل گرفت، انسانها که به واسطه اجتماعشان، صاحب قدرت شده بودند، تصمیم گرفتند برجی بسازند که زمین را به آسمان، یعنی سرزمین خدایان وصل کند. آنان می خواستند برج بابل، مکانی برای اتحاد آنان باشد تا با یک زبان سخن بگویند و در کنار هم زندگی کنند. اما خدایان از این کار بشر به خشم آمدند، چون اتحاد، انسانها را قدرتمند می کرد. بنابراین با ایجاد و گسترش زبانهای مختلف در بین مردم، باعث شدند تا آنها زبان همدیگر را نفهمند و بینشان تفرقه و جدایی بیافتد. برج بابل که سمبل غرور و میل به جاودانگی فرزندان آدم بود، کامل نشد و رویای عروج به آسمانها و بدست آوردن جایگاه خدایان به فراموشی سپرده شد.

فیلم “بابل” اشاره ی ظریفی به همین قصه دارد. اتفاقات فیلم، در چهار کشورِ مراکش، ژاپن، آمریکا و مکزیک رخ می دهد. قهرمانان فیلم زبانهای متفاوتی دارند و از برقرار کردن ارتباط با یکدیگر، عاجزند اما هر کدام دردی دارند که نقطه اشتراکشان است. طراح پوستر با آگاهی از این موضوع، پوستر فیلم را طراحی کرده است، حروف کلمه بابل، مثل طبقات برج بابل، بر روی هم قرار گرفته اند. لوکیشن های مختلف فیلم، نیز به شکل موازی، بر روی هم قرار گرفته و بواسطه کلمه بابل به هم وصل شده اند. حروف بابل نامنظم و ناپایدار برروی هم چیده شده و هر لحظه بیم آن می رود که حروف کلمه بابل، درست مثل برج بابل، بر سر قهرمانانش خراب شود.
نام فیلم، بابل است، داستان فیلم نیز غیر مستقیم از افسانه برج بابل تاثیر گرفته و چیدمان عناصر بصری در پوستر نیز بر اساس ساختار برج بابل که نوعی زیگورات بوده، انجام گرفته است. پوستر مثل زیگوراتی است که از ۷ مستطیل افقی تشکیل شده است. چهره براد پیت و کیت بلانشت که معروفترین بازیگران فیلم هستند در مستطیل وسط پوستر قرار گرفته تا از شهرت و محبوبیتشان برای تبلیغ فیلم استفاده شود. در مستطیل اول و آخر، اسامی، لوگوها و سایر اطلاعات قرار گرفته است. ما از مستطیل دوم و با دو شخصیت نوجوان مراکشی فیلم، که در حال دویدن در بیابان هستند، از سمت چپ وارد داستان می شویم، داستان فیلم نیز با همین دو شخصیت شروع می شود. در مستطیل دوم، چهره یکی از شخصیت های مکزیکی فیلم، کمی درشتر شده و در یک لوکیشن شهری قرار گرفته است، انگار ما کمی به شخصیتهای فیلم نزدیک شده ایم. در مستطیل وسط،  چهره براد پیت و کیت بلانشت، شخصیتهای اصلی فیلم، کاملا بزرگ شده و تمام کادر مستطیل را پر کرده اند. اما این روند، از اینجا به بعد معکوس می شود و ما دوباره از شخصیتها فاصله می گیریم. در مستطیل پنجم دختر کرولال ژاپنی را در کنار تصویری از شهر توکیو می بینیم و نهایتا در مستطیل ششم، فرزندان براد پیت و کیت بلانش به همراه پرستار مکزیکیشان، در حالی که پشت به ما کرده اند، به سمت بیابان می روند و از ما دور می شوند. اگر فیلم را ببینید متوجه می شوید که این پوستر، یک استوری برد بسیار مینیمال از داستان فیلم است.
من نمی دانم فیلم بابل یک فیلم هنری محسوب می شود یا نه، اما معتقدم که برای فیلم هنری حتما نباید پوستر هنری طراحی کرد. اصولا مرز مشخصی هم برای هنری بودن یا نبودن یک فیلم وجود ندارد. از طرف دیگر اگر هنری شدن پوستر فیلم از تعداد بینندگان فیلم می کاهد، بهتر است اصلا به سراغِ آن نرویم. پوستر یک فیلم، ادامه ی منطقی داستان آن فیلم است و باید در هماهنگی کامل با داستان و ساختار فیلم طراحی شود. وقتی ایده اصلی یک فیلم آنقدر جذاب است که دو ساعت بیننده را به دنبال خود می کشد، بهتر است این ایده خلاقانه را در پوستر فیلم نیز بگنجانیم. نکته مهم دیگری که باید به آن توجه کنیم این است که پوستر فیلم، یک مدیای تبلیغی است و خلاقیت در تبلیغات، برای فروش بیشتر است و با خلاقیتهای مرسوم در آثار هنری کاملا فرق دارد. این نوع خلاقیت در خدمت استراتژی فروش است. عدم شناخت و استفاده نادرست از این دو نوع خلاقیت، نه تنها ما را به نتیجه دلخواه نمی رسانند بلکه حتی ممکن است تاثیری کاملا معکوس، بر مخاطب بگذارند.